W tym artykule przeczytasz między innymi o:
- historii ulicy Żelaznej
- pełnej kontrastów części dzielnicy Wola
- napadzie na bank
Ulica Żelazna
Nazwa ulicy pochodzi od karczmy Żelaznej, znajdującej się w XVIII wieku na rogu ulic Siennej i Twardej. Karczma istniała nadal w latach 30. XIX wieku, toczyły się w jej rejonie ciężkie walki z wojskami rosyjskimi, a w dniu 6 września 1831 prowadzono przy niej rozmowy kapitulacyjne.
Historia
W połowie XVII wieku północna część ulicy była drogą łączącą jurydykę Leszno z Nowolipiem. W 1725 wytyczono odcinek pomiędzy ulicą Chłodną a Lesznem, który pierwotnie biegł wśród pól, a w II poł. XVIII wieku wśród ogrodów. W tym okresie ulica została uregulowana według planów geometry Deutscha.
W 1770 ulica została przedłużona na południe do zbiegu ulic Twardej i Złotej i otrzymała urzędowo nazwę Żelazna. W 1784 przy ulicy stał pałacyk, 2 kamienice, 6 domów murowanych, 4 dworki, 2 młyny i karczma „Żelazna” (od której pochodzi nazwa ulicy), a poza linią zabudowy ciągnęły się ogrody. W 1805 przy Ceglanej powstały Ogrody Ulrychów, przeniesione później na Górce. W 1810 u zbiegu ulic Żelaznej i Żytniej (aktualnie Żelazna 97) powstał pałacyk Wojciecha Bogusławskiego. W początkach XIX wieku działało tu już 5 browarów.
W 1836 ulica Żelazna została przedłużona do Nowej Drogi Jerozolimskiej czyli Alej Jerozolimskich i w 1845 przecięły ją tory kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Przed 1842 rokiem po raz kolejny przedłużono ją na południe, początkowo do ul. Nowogrodzkiej. W latach 1852−1856 przeprowadzono drogę gruntową do ul. Nowowiejskiej, którą przed 1875 rokiem, po zasypaniu istniejących tam glinianek, przekształcono w uregulowaną ulicę. Po wybudowaniu Zespołu Stacji Filtrów ulicę Żelazną skrócono, likwidując odcinek między ulicami Nowowiejską i Koszykową.
W połowie XIX wieku nastąpił rozwój przemysłu – powstały tu zakłady przemysłowe, garbarnie, wytwórnie cerat, fabryki metalowe. Z biegiem czasu przybywało kamienic i zabudowa ulicy stawała się coraz bardziej zwarta.
W 1902 na rogu Żelaznej i Alej Jerozolimskich wybudowano Dworzec Kaliski zaprojektowany przez Józefa Hussa. W 1908 ulicą poprowadzono linię tramwaju elektrycznego.
W okresie międzywojennym przy ulicy powstały nowoczesne domy mieszkalne. W latach 1918-1927 w mieszkaniu nr 63 w nieistniejącej kamienicy przy ul. Żelaznej 89 mieścił się konspiracyjny lokal Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski. Tam redagowali partyjne dokumenty i spotykali się na naradach m.in. Adolf Warski, Maria Koszutska, Julian Leszczyński i Małgorzata Fornalska.
W 1931 pod nr 24 wzniesiono obsługującą centralną część miasta podstację elektryczną, jeden z sześciu tego rodzaju obiektów w przedwojennej Warszawie. W 1933 odcinek ulicy położony na południe od Alej Jerozolimskich przemianowano na ul. Lindleya, zachowując początkową numerację ulicy Żelaznej.
Zabudowa ulicy ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939.
W listopadzie 1940 odcinek pomiędzy Grzybowską i Leszno (obecnie al. „Solidarności”), parzysta (wschodnia) strona między Lesznem i Nowolipiem oraz krótki odcinek Żelaznej na północ od Nowolipia, znalazły się w granicach warszawskiego getta. Do sierpnia 1942 stanowiła jedyne drogowe połączenie pomiędzy południową i północną częścią dzielnicy zamkniętej. Po wyłączeniu z getta w grudniu 1941 nieparzystej części ulicy i podzieleniu dzielnicy zamkniętej na tzw. małe i duże getto, na środku jezdni wzniesiono mur. W styczniu 1942 nad wyłączoną z getta ulicą Chłodną, na wysokości kamienic Chłodna 23 i 26, zbudowano drewniany most zaprojektowany przez niemiecką firmę Schmied i Muentzermann. Przejął on większą część ruchu pieszego z bardzo ruchliwego skrzyżowania Chłodna – Żelazna.
W zachowanym budynku przy Żelaznej 103 w latach 1942–1943 mieściło się SD-Befehlstelle, jednostka niemiecka kierująca wielką akcją deportacyjną do obozu zagłady w Treblince latem 1942. W sierpniu 1942, po likwidacji tzw. małego getta, ulicę do Leszna włączono do aryjskiej części miasta.
W okresie II wojny światowej zabudowa ulicy znacznie ucierpiała, szczególnie w okresie powstania warszawskiego. Po wojnie wiele z budynków zostało rozebranych, a teren przez jaki przebiegała, znany był jako tzw. Dziki Zachód. Przez długi czas po zakończeniu wojny znajdowały się tam ostańce przedwojennej zabudowy i niezabudowane place po rozebranych budynkach. W latach 1949–1960 między ulicami: Orlą, al. Świerczewskiego (od 1991 al. „Solidarności”), Żelazną, Chłodną i Elektoralną zbudowano osiedle mieszkaniowe Mirów zaprojektowane przez Tadeusza Kossaka. Przy ulicy wzniesiono także bloki mieszkalne zbudowanego w latach 1965–1972 osiedla Za Żelazną Bramą.
Od lat 90. zaczęło się stopniowe wyburzanie kolejnych domów. W miejsce starych budynków powstają nowe – pojedyncze „plomby”, ale i całe pierzeje, jak pomiędzy ulicami Łucką a Grzybowską.
Najokrutniejszy napad na Bank w historii Polski
Wydarzenie z 3 marca 2001 roku, kiedy trzyosobowa grupa przestępców zamordowała czworo pracowników Filii nr 6 I Oddziału Kredyt Banku przy ul. Żelaznej 67 i dokonała kradzieży gotówki. W wyniku napadu skradziono blisko 105 tys. zł.
Napisz komentarz
Komentarze