Jest dziełem współczesnej kultury. Przy ul. Spokojnej znajduje się wyjątkowy budynek

O kulturze Woli stanowią nie tylko zabytki, ale również współczesne obiekty, które przejawiają wysoką wartość artystyczną i historyczną. Jednym z takich obiektów, będących uznanym dorobkiem współcześnie żyjących pokoleń jest budynek Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych przy ul. Spokojnej 15.

Historia wyjątkowej, wolskiej architektonicznej realizacji sięga 2005 roku, kiedy to Akademia Sztuk Pięknych otrzymała od miasta kompleks przedwojennych, zapuszczonych budynków z czerwonej cegły. Zabudowania te powstały na początku XX wieku przy ul. Spokojnej 15. Ze źródeł historycznych wynika, że w tamtym okresie okolica ta miała niezbyt przyjemny, mroczny charakter. Jak pisze w książce pt. "Warszawskie dziedzictwo postindustrialne" Michał Krasucki, Stołeczny Konserwator Zabytków ulicę Spokojną "nazywano kaźnicą, ze względu na wykonywane tu wyroki śmierci. W pobliżu swoją siedzibę miał miejski hycel, obok znajdował się cmentarz Powązkowski. Wreszcie, w pobliżu funkcjonowały garbarnie, z których fetor rozchodził się na całą okolicę." Cytat ten odzwierciedla klimat, jaki wówczas panował w industrialnym sąsiedztwie.

Być może właśnie ze względu na specyfikę miejsca władze miejskie zdecydowały się zlokalizować tu spalarnię śmieci oraz Miejskie Zakłady Sanitarne, których pięcioletnią budowę ukończono w 1912 roku. Po utworzeniu getta obiekty te służyły jako obóz przejściowy dla Żydów z łaźnią i odwszalnią, nazywanymi powszechnie jako rzeźnia. "Władze sanitarne niemieckie, mając nadzór nad ludnością, wydały zarządzenie szczepień przeciwtyfusowych, a jednocześnie zmuszono całe domy, bloki, dzielnice do odwszenia i przymusowych kąpieli. (…) Mieszkańcy domu lub kilku domów pod eskortą policyjną musieli iść w srogi mróz razem na ul. Spokojną, gdzie mieściło się największe kąpielisko i dezynfekcja." Tak o obiekcie pisał Karol Rotgeber w swoim pamiętniku z getta warszawskiego. Po II wojnie światowej nieruchomością zarządzały Wojewódzkie Zakłady Sanitarne, a jeszcze na początku XXI wieku spalano tu opady medyczne.

Subtelnie wpasowany w historyczną zabudowę

Ale powróćmy do historii najnowszej. W 2011 roku Akademia Sztuk Pięknych, która otrzymała w 2005 r. teren roztrzygnęła konkurs na zaprojektowanie nowego budynku ASP na Spokojnej. Spośród równo 60 nadesłanych prac do konkursu wybrano projekt pracowni Vostock Design. Zadanie postawione architektom wcale nie było łatwe, bowiem konserwator zabytków ustanowił konkretne ograniczenia, które projektanci musieli wziąć pod uwagę ze względu na istniejącą, historyczną zabudowę. Pracownia "zaproponowała długi, prosty pawilon o dwuspadowym dachu. Wejście od strony ul. Spokojnej przebito przez stary ceglany mur, a elewacja frontowa nowego budynku została rozbita na kilka części, żeby nie odwracała uwagi od zabytkowego sąsiedztwa." jak pisała w 2011 r. Gazeta Stołeczna.

Budowa ruszyła w 2014 roku i zakończyła się dwa lata później. Pomiędzy zabytkowe zabudowania udało się wkomponować nową architekturę, która miała być subtelna, mało inwazyjna i nieprzytłaczająca rozmiarami. I tak się stało - oszczędna w formie architektura stworzyła subtelny kontrast pomiędzy starą i nową częścią kompleksu. Cegły i deski z elewacji szybko się spatynowały. Nowoczesną część wyróżniają duże okna o różnych rozmiarach doświetlające pracownie artystów i brak detali architektonicznych na elewacjach. Całość tworzy klimat miasteczka artystów pełnego zakamarków i podwórek.

Tak budynek prezentuje się obecnie po 7 letniej próbie czasu, fot. Hubert Malczewski | Gazeta Woli

Wpisany na listę warszawskich Dóbr Kultury Współczesnej

Realizacja ta została niejednokrotnie doceniona przez autorytety w dziedzinie architektury. W 2017 r. budynek Wydziału Rzeźby ASP otrzymał I miejsce w Nagrodzie Architektonicznej Prezydenta m. st. Warszawy w kategorii najlepszy budynek użyteczności publicznej. Zdobył także II nagrodę w konkursie Salonu Architektury Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów oraz był nominowany do prestiżowej, miedzynarodowej nagrody Brick Award w 2017 r. Co więcej, obiekt znalazł się na nowej liście warszawskich Dóbr Kultury Współczesnej, która powstała na potrzeby nowego, aktualizowanego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Lista ta nie jest formą ochrony budynków, ale jest rekomendacją dla miejskich planistów, które obiekty należy chronić w nowotworzonych planach miejscowych. Dobrami kultury współczesnej mogą być niebędące zabytkami dobra kultury, takie jak pomniki, miejsca pamięci, budynki, ich wnętrza i detale, zespoły budynków, założenia urbanistyczne i krajobrazowe, które są uznanym dorobkiem współcześnie żyjących pokoleń. Powinna cechować je wysoka wartość artystyczna lub historyczna.

Akademicki budynek przy ul. Spokojnej został wyróżniony m.in. "za nowatorstwo rozwiązań przestrzennych, architektonicznych i technicznych w okresie powstawania dzieła" oraz "za zachowanie relacji z otoczeniem na etapie tworzenia oraz późniejszego rozwoju przestrzennego miejsca".

"Liczne niedoróbki"

Okazuje sie jednak, że są także minusy realizacji, którą przedstawili nam przedstawiciele ASP.

- Ten budynek wyróżnia się nie funkcjonalnością oraz licznymi niedoróbkami, nie uwzględnieniem potrzeb przyszłych użytkowników w dziedzinach takich jak między innymi: higiena pracy, komfort pracy ( na przykład progi w widzie towarowej, brak otwieranych okien w odlewni, brak odpowiednich osadników w zlewach, słaba wentylacja, krzywe ściany itp). - mówi Gazecie Woli Jan Jaworski-Brach z Akademii Sztuk Pięknych. - Nawet tabliczka z "nagrodą" przed wejściem jest z tektury - dodaje.

fot. vostok design architecture, http://vstk.eu/projekt-6